In het golvende landschap van Wiltshire
De eerste reis naar Dartmoor, de fietstocht in 1979, was begonnen in Wiltshire.
Uit de aantekeningen na de eerste reis:
“Het romantische gevoel van de eerste dag ‘’o, wat voel ik me stoer, de wereld ligt open’’, verdwijnt door het gezwoeg: helling op, tegenwind, nog meer hellingen, nergens een vlak stuk, als je eindelijk boven bent, zie je de volgende klim al weer liggen. Regenbuien, niet meer pakkende remblokjes, langsrazende vrachtwagens, storm en regen over de tent, alles nat, ijskoude nachten…
Waarom moest ik er zo nodig heen? Om de magie van de lege ruimte, de kaart waar niets op staat en de stenencirkels uit de prehistorie…”
De Woodhenge
Ik wilde Avebury en Silbury Hill zien, en als ik er dan toch in de buurt was ook de Stonehenge. Iemand had me verteld dat de Woodhenge daar vlakbij veel mooier was.
Wat kon daar mooi aan zijn? Het waren lage paaltjes in de grond, aanduidingen van de plaatsen waar vroeger hoge palen hadden gestaan.
Het ging niet om de paaltjes, maar om wat ze aanwezen, de ruimte er omheen. Je zag lichtgebogen vormen weglopen naar alle kanten. Het middelpunt was geen punt waarin alles samenkwam, maar een punt waar alles omheen golfde.
Ik probeerde dat effect te tekenen.
Barrows op de heuvels wijzen de weg
Op de heuvelruggen stonden barrows, langgerekte grafheuvels uit de prehistorie, geaccentueerd in het landschap door een bosje dat er overheen groeit. Het leek of de bosjes de weg wezen: hierheen, hierlangs, de heuvelrug volgen!
De Stonehenge kan je vanuit de Woodhenge niet zien, maar door vormen in het landschap, rijen grafheuvels, deuken in de grond, merk je dat je er naar toe gestuurd wordt.
Cairns en muurtjes trekken je door de ruimte
De eerste ochtend op Dartmoor was ik een heuvel op gelopen. Daar lagen een paar cairns. Links van me zag ik een tor op een heuvel ernaast. Achter de heuvel lag Grimspound, een prehistorisch settlement en een toeristische attractie, maar op dat moment zei me dat nog niets.
Langs het muurtje lopend werd ik naar boven getrokken, naar de cairns. Er leek een samenhang te bestaan tussen de cairns en de tors. Ik wist niet hoe, maar er werd verwezen naar iets wat je nog niet zag. Had het iets met Grimspound te maken?
Je bent je bewust van ruimtelijke relaties over afstanden groter dan je vanaf één standpunt kan zien. Stilstaand zal je er nooit achter komen waar het om gaat. Je moet je laten meetrekken door de vormen, bewegen, de ruimte door.
Het is de magie van de vage voorspellende aanduidingen, van de lege landkaarten, de magie van de atlas, van een boek wat je doorbladert maar nog niet gelezen hebt, van boekwinkels, de magie van snelwegen, van liften, van maar dóór fietsen, van het sporen volgen, van horizonkoorts.
Alles wat me altijd gefascineerd had kwam hier bij elkaar…
De magie van het ‘eindeloos uitgebreide’ golvende landschap
Boven op de heuvel draaide ik me om en keek naar het westen. Dáár lag de grote ruimte waar ik naar op zoek was, de maar dóór golvende heuvels waar je spoorzoekend dagenlang doorheen kan trekken.
Dat wilde ik in beeld brengen! Ik besloot een jaar uit te trekken om uit te zoeken hoe ik dat kon doen. Een jaar? Dat bleek veel te optimistisch. Pas 10 jaar later wist ik hoe ik het kon aanpakken.
De sleutel tot het in beeld brengen van Dartmoor
In 1989, 10 jaar na de eerste reis naar Dartmoor, maakte ik “Langs de takken in het gras, over de boomstam, naar het spechtenhol in de verte”, een 3-luik met etsen.
Toen ik het deze zomer na jaren weer terug zag, was ik er nog steeds heel tevreden over: ja, dit was de ruimte die ik had gezocht. Leeg, aangewezen door de vormen waar je kijkend langs wandelt.
Dat was de sleutel tot het in beeld brengen van het landschap van Dartmoor!
De wandeling naar het spechtenhol uit 1989 is lichtjaren verwijderd van de etsen die ik tot 1979 op de Wolfhezer heide had gemaakt.
Wat had ik in die 10 jaar gedaan?
Verleden week kwam ik jouw etsen’Langs de takken in het gras, over de boomstam, naar het spechtenhol in de verte’ weer tegen in mijn atelier. En ik dacht: “Wat is het een uitstekende, verhelderende titel”. Je weet wat je te doen staat: wandelen met je blik.